Hoe rijk onze hedendaagse filosofische praktijk is, bleek tijdens de drukbezochte boekpresentatie van Hoog spel – Filosoferen in de praktijk. Op een zonnige zaterdagmiddag (2 juli 2022) liep de grote zaal bij de ISVW snel vol. Natuurlijk waren de redacteuren van het boek, Jos Kessels, Jan Ewout Ruiter en Luuk Stegmann aanwezig. Wat deze middag zo bijzonder maakte, was dat de zaal zich grotendeels vulde met auteurs van het boek. Maar liefst 67 mensen gaven ruim een jaar geleden gehoor aan de oproep die Jos, Jan Ewout en Luuk rondstuurden. Dat er zoveel filosofieprofessionals reageerden, heeft de samenstellers verrast én verheugd. Na intensief redactiewerk zijn ze erin geslaagd een diepgaande impressie te geven van het aanbod waarmee deze professionals zich op de filosofische markt begeven. De 85 praktijkwijzers in het boek laten zien hoe gevarieerd het praktisch-filosofische landschap er momenteel in Nederland uitziet.

Dat aan dit initiatief een lange geschiedenis is voorafgegaan, vertelde Jos Kessels bij de start van de bijeenkomst. Toen hij meer dan 25 jaar geleden de socratische gespreksvoering op de markt introduceerde, overheerste het beeld van de filosoof als stille denker. Iemand die ‘vanuit een afstandelijke, vrijgestelde positie theoretische colleges geeft over hoe je anders en beter zou kunnen denken’.[1]   Jos benadrukte dat het praktisch filosoferen andere vaardigheden vereist dan die waarmee academisch geschoolde filosofen tot op de dag van vandaag de collegebanken verlaten. Vaardigheden zoals aandachtig waarnemen, letterlijk kunnen luisteren en het stellen van goede vragen zijn nodig om anderen tot bezinning te brengen. Tevens onderscheidt de praktisch filosoof zich in het kunnen ontwerpen en schrijven van een goede filosofische oefening: een praktijkwijzer. Met de nauwgezette ondersteuning van Jos, Jan Ewout en Luuk zijn de 67 auteurs van Hoog spel erin geslaagd het symbolische aktetasje, waarmee Jos destijds de markt op ging, voor te stellen als een ruim gevulde gereedschapskist waarover de praktisch filosoof tegenwoordig beschikt.

Vervolgens gaf Marli Huijer, emeritus hoogleraar Publieksfilosofie en voormalig Denker des Vaderlands,  haar visie op het maatschappelijke belang van de praktische filosofie. Zij zocht dit in veranderende opvattingen over leidinggeven: van autoritair naar autoritatief. In tegenstelling tot autoritaire leiders, die zelf beslissen wat er te doen staat, stimuleert de autoritatieve leider gezamenlijke besluitvormingsprocessen. Dergelijke processen vragen volgens haar specifieke gespreksvormen, waarin mensen de ruimte hebben mee te praten, hun verschillende opvattingen in dialoog te brengen en deze te laten uitmonden in gedragen besluiten. Zij kende aan de praktische filosoof de specifieke rol toe patstellingen te doorbreken en het gesprek stap voor stap op gang te brengen.[2] De praktijkwijzers in Hoog spel maken volgens haar inzichtelijk hoe dergelijke gesprekken in zijn werk gaan. Tot slot gaf ze de aanwezige praktisch filosofen de aanbeveling mee, om op vergelijkbare wijze als de publiekfilosofie, aandacht te schenken aan een verdere institutionalisering van het vakgebied. Zij verwees hiertoe ter inspiratie naar de initiatieven die de Stichting Maand van de Filosofie[3] ontplooit, zoals het aanstellen van een Denker des Vaderlands en het uitreiken van de Socratesbeker. Zowaar een aanbeveling die wij – leden van de Vereniging Filosofische Praktijk – ter harte kunnen nemen.

En dan: Wat zou een boekpresentatie zijn zonder praktische invulling? Na de overhandiging van het eerste exemplaar aan Mariënne Verhoef, bestuurder bij een jeugdzorginstelling, stonden er twee praktische oefeningen uit het boek op het programma: een filosofische wandeling (Hst 80) en een orakel-workshop (Hst 46).  Ter afsluiting van de middag brak het moment aan waarnaar die vele auteurs halsreikend hadden uitgezien: het in ontvangst mogen nemen van een eigen exemplaar van het 394 pagina’s tellende boek!

Jos Kessels & Jan Ewout Ruiter & Luuk Stegmann (red.) (2022) Hoog spel – Filosoferen in de praktijk. ISVW Uitgevers; https://isvw.nl/shop/hoog-spel/

Link naar het inkijkexemplaar https://d101cp5e62dfyu.cloudfront.net/wp-content/uploads/2021/12/INTRO.HOOG-SPEL.X.pdf

 

Saskia van der Werff is filosoof. In haar praktijk begeleidt ze het filosoferen met creatieve werkvormen, spel en kunst. Haar onderzoek belicht filosofische vaardigheden vanuit een intercultureel perspectief. Ze vertaalde en bewerkte het Engelstalige boek van Sophie Oluwole Socrates en Orunmila; Wat we van Afrikaanse filosofie kunnen leren (Ten Have 2017) en schreef twee studieboeken over Filosofische vaardigheden (Garant 2018 en 2019). Voor Hoog spel schreef ze twee praktijkwijzers: ‘De gifbeker van Socrates’ (Hst 69), een filosofisch vraag- en antwoordspel waarbij het twijfelen als filosofische vaardigheid de hoofdrol speelt, alsmede  ‘Vertel, verbeeld, vergeet’ (Hst 83), een raadpleging van oosterse wijsheden op een verbeeldende en intuïtieve manier.  Meer informatie zie saskiavanderwerff.nl

[1] Uit Hoog Spel – Filosoferen in de praktijk (2022), Uitgeverij ISVW, pag. 9

[2] Zie tevens Marli Huijers column in Trouw, die ze naar aanleiding van de boekpresentatie schreef https://www.trouw.nl/religie-filosofie/filosofie-als-wapen-tegen-onderlinge-conflicten~b1757d19/

[3] Zie website Maand van de Filosofie, https://www.maandvandefilosofie.nl/over-de-stichting