Op 9 december 2023 vond een boeiende workshop, gegeven door Tom Sengers, plaats waarin de deelnemers zelf mogelijke veranderingen van Kunstmatige Intelligentie voor de filosofische praktijk konden ervaren.
Tom liet ons op grondige wijze kennismaken met de verbluffende mogelijkheden van Kunstmatige Intelligentie. Met een door Tom voorbereidde instructie gingen we aan de slag. We begonnen met het schrijven van een persoonlijke introductietekst, daarbij ondersteund door ChatGPT. Daarna lazen we door ChatGPT gemaakte teksten aan elkaar voor. We maakten zo niet alleen kennis met elkaar maar ook met de basistechnieken om effectief met ChatGPT om te gaan.
Deze eerste ronde maakte meteen duidelijk dat we hier niet met een traditionele zoekmachine te maken hebben. Daar waar Google Toms instructie terugbracht tot ‘”van” (en daarop volgende woorden) werd genegeerd, want we beperken zoekbewerkingen tot 32 termen’, ontstond er met de chatbot een uitwisseling die je een ‘gesprek’ zou kunnen noemen.
Impressie chatgesprek om tot een introductietekst te kunnen komen
Instructietekst [door Tom Sengers opgesteld]: Momenteel neem ik [naam deelnemer] deel aan een workshop gericht op de integratie van Kunstmatige Intelligentie in de filosofische praktijk. Voor een aankomend voorstelrondje binnen deze workshop, verzoek ik je om mij bij te staan in het opstellen van een introductietekst van ongeveer 150 woorden. Begin met het stellen van gerichte vragen om relevante informatie te vergaren voor het creëren van een passende introductie. Het is essentieel dat de vragen één voor één worden gesteld, waarbij de volgende vraag wordt gesteld na het ontvangen van het antwoord op de voorgaande vraag. Mocht er aanvullende informatie nodig zijn, voel je dan vrij om door te vragen. Je hebt een tijdspanne van 10 minuten om dit proces te voltooien.
ChatGPT: Zeker, [naam deelnemer] Laten we beginnen met wat kernpunten. Wat inspireert jou het meest in het integreren van Kunstmatige Intelligentie in de filosofische praktijk?
Deelnemer: [reactie]
ChatGPT: Interessant. Kun je wat meer vertellen over [reactie]?
Deelnemer: [reactie]
ChatGPT: Boeiend. Kun je voorbeelden delen van hoe Kunstmatige Intelligentie kan helpen bij [reactie]?
Deelnemer: [reactie]
ChatGPT: Goed om te weten. Zijn er bepaalde uitdagingen waarvan je denkt dat ze kunnen ontstaan bij het integreren van Kunstmatige Intelligentie, en heb je al ideeën over hoe je daarmee om wilt gaan?
Deelnemer : [reactie]
ChatGPT: Dank je wel voor deze inzichten [naam deelnemer]. Met deze waardevolle informatie kan ik nu een introductietekst voor je opstellen. [Introductietekst].
Daarna vertelde Tom ons over zijn zijn eigen ontdekking van Kunstmatige Intelligentie. Tijdens een begeleidingstraject met Hilde, een vrouw die geconfronteerd werd met gezichtsverlies, heeft hij ChatGPT gebruikt om met haar te kunnen communiceren. Gaandeweg raakte hij steeds meer gefascineerd door de potentie van KI voor de filosofische praktijk. Zijn fascinatie heeft zich onder andere in deze workshop vertaald. De rest van de ochtend ontvouwde zich een discussie over de ethische aspecten van Kunstmatige Intelligentie. Tom ondersteunde dit workshoponderdeel met een filmpje van KI-pionier Ilya Sutskever, waarin hij zijn visie deelt over het ultieme doel van kunstmatige intelligentie, namelijk ‘een computersysteem dat elke taak kan uitvoeren die een mens doet maar dan beter’ en doet hij voorspellingen hoe deze technologie onze toekomstige wereld zal gaan vormgeven. [Bron Ilya Sutskever – ‘The scientist shaping the world’; The Guardian, 2 november 2023] en zie https://www.youtube.com/watch?v=9iqn1HhFJ6c .
Het middagdeel besteedden we aan een drietal door Tom Sengers ontwikkelde GPT’s:
- MindQuest Socrates, waarmee het mogelijk is een een-op-een dialoog te voeren met een chatbot-Socrates. Tom heeft voor MindQuest Socrates een dialoogvorm gehanteerd die gebruikt wordt in socratische cafés. ChatGPT ondersteunt ook een gesproken variant van deze tool.
- The Oracle: Een implementatie van het Kralenspel van Kessels. Bij deze toepassing wordt de deelnemer langs alle ‘kralen’ geleid middels het stellen van vragen die bij de kralen passen. De uitkomst van deze dialoog met het KI-orakel is een poëtisch geformuleerd inzicht. Van deze methode heeft Tom gebruikgemaakt gedurende het traject met Hilde. Tom heeft toestemming van Hilde gekregen om de casebeschrijving van haar begeleidingstraject ter beschikking te stellen. [zie https://verenigingfilosofischepraktijk.nl/wp-content/uploads/2024/01/Casebeschrijving-Hilde-.pdf]
- Socratic Facilitator Training: een trainingsmodule die Tom verder wil gaan ontwikkelen. Het doel van deze module, waarbij ChatGPT de rol van gesprekspartner op zich neemt, is het verbeteren van specifieke gespreksleidersvaardigheden.
Impressie reflectie Workshop
Overweldigd door de vele indrukken die we tijdens deze workshop hadden opgedaan, namen we afscheid van elkaar. Na onze eerste ervaringen met Kunstmatige Intelligentie durfden we de uitdaging wel aan om ChatGPT een gezamenlijk reflectieverslag te laten schrijven. Ook hiervoor ondersteunde Tom ons met de volgende instructie:
Instructietekst [door Tom Sengers opgesteld]: Ik heb als deelnemer meegedaan aan een workshop over de toepassing van KI binnen de filosofische praktijk. Ik kreeg aan het einde van deze workshop de vraag: “Wat heb je opgedaan tijdens deze workshop over de toepassing van Kunstmatige Intelligentie in de filosofische praktijk, en wat neem je mee uit deze ervaring?” Ik wil dat je mij helpt een antwoord op deze vraag te maken. Doe dat door mij eerst enkele vragen te stellen en maak een het antwoord voor mij van ca. 150 woorden die ik straks kan voorlezen. Stel de vragen een voor een, dus stel de tweede vraag pas nadat je antwoord op de eerste hebt gekregen. Vraag eventueel door. Je hebt hiervoor 10 minuten.
Reflectieverslag op te stellen door ChatGPT
Al snel ontving ik de verschillende reflecties van de deelnemers, sommige al binnen het uur. Aan mij was vervolgens de uitdaging om ChatGPT op een zodanige wijze te instrueren dat de individuele bijdragen behouden bleven én er een samenhangend geheel zou ontstaan. De kracht van ChatGPT kwam ook hier goed naar voren: juist omdat ChatGPT voortborduurt op eerdere vragen en antwoorden, ontstond er een steeds meer aangescherpte tekst.
- Instructie 1: ‘Ik wil een impressieverslag schrijven van een filosofische workshop over de toepassing van kunstmatige intelligentie tijdens filosofische gesprekken. Schrijf dit impressieverslag aan de hand van de evaluaties van de deelnemers, die ik hieronder toevoeg. Maak dit filosofisch-kritische impressieverslag van circa 500 woorden.’ Deze eerste instructie leverde een verslag op dat wat mij betreft te veel opsommend was en niet erg leesbaar.
- Ik voegde de volgende instructie toe. Instructie 2: ‘Maak een samenhangend geheel van de impressie tot een soepel leesbaar verslag waarbij de bijdragen van deelnemers thematisch tot uitdrukking komen.‘ De uitkomst van deze instructie was al een stuk beter, maar er ontbrak nog wat aan. Het bleef een wat droge tekst.
- Ik paste mijn instructie aan. Instructie 3: ‘Schrijf een inspirerend verhaal gebruikmakend van bovenstaande impressieverslagen over de rol van KI in de filosofische praktijk, waarbij positieve en negatieve aspecten van deze toepassing zijn belicht.’ De uitkomst van deze instructie was dat ChatGPT een opvallende aanpassing in de woordkeuze deed; de strekking was vergelijkbaar met versie 3, alleen waren er woorden toegevoegd met een suggestieve lading, zoals: gepassioneerde denker, visionair filosoof, opwindende ontwikkeling, doordrenkt van enthousiasme. Het mag niet veel verbazing wekken dat ik niet voor deze versie ging.
- Ik gaf de vierde instructie om neutralere taal te gebruiken. De tekst van ChatGPT heb ik ter goedkeuring aan de deelnemers voorgelegd. De uitkomst van de laatste revisieronde is de volgende:
Reflectieverslag Vernieuwing Filosofische Praktijk met Kunstmatige Intelligentie
[Door ChatGPT]
Onder leiding van Tom Sengers verkenden de deelnemers aan de workshop de toepassing van Kunstmatige Intelligentie (KI) in de filosofische praktijk. Dit verslag presenteert de inzichten van de deelnemers en belicht de hoogtepunten, uitdagingen en aanbevelingen voor filosofen die KI in hun praktijk willen integreren.
Diepgaand Inzicht in Kunstmatige Intelligentie
Een opvallend moment in de workshop was het diepgaande inzicht dat deelnemers verkregen in de mogelijkheden en werking van ChatGPT. Zij zagen in de praktische toepassingen van KI waardevolle instrumenten waarmee ze het filosofisch proces kunnen verrijken. Eén deelnemer benadrukte de potentie van KI in het bevorderen van efficiënte filosofische gesprekken, terwijl een andere deelnemer geïnspireerd raakte door demonstraties van specifieke GPT-toepassingen zoals ‘MindQuest Socrates’ en ’the Oracle’.
Interactieve Betrokkenheid en Educatieve Mogelijkheden
Een ander hoogtepunt was de interactieve betrokkenheid van deelnemers. Deze bijdragen openden de deur naar nieuwe perspectieven en praktische toepassingen van KI in socratische dialogen en filosofische begeleidingsprocessen. Eén deelnemer belichtte zelfs de mogelijkheid om KI in te zetten voor het verbeteren van het denkvermogen van kinderen, wat duidt op de educatieve mogelijkheden die deze technologie biedt.
Kritisch Denken en Nuancering
Te midden van deze positieve ontdekkingen bracht een deelnemer een waardevol tegenwicht met een kritisch perspectief. Het contrast tussen de snelheid van tekstgeneratie en het voor zelfreflectie benodigde trage denkproces viel op. Het inzicht van deze deelnemer waarschuwt voor mogelijke verlies aan detail tijdens chat-gesprekken, wat cruciaal is om de contextuele subtiliteiten in filosofische gesprekken ervaarbaar te houden.
Aanbeveling voor Filosofen die KI willen toepassen
Als afsluiting van dit impressieverslag komt één aanbeveling naar voren voor filosofen die overwegen KI in hun praktijk toe te passen: behoud een actieve balans tussen de belofte van technologische vooruitgang en het behoud van essentiële filosofische waarden. KI technieken zoals ChatGPT bieden ongekende mogelijkheden om het filosofisch denken te verrijken, creativiteit te stimuleren en educatie te transformeren. Echter, blijf kritisch denken, ethisch bewustzijn en nuance behouden. Gebruik KI als een instrument om de grenzen van het denken te verkennen, maar vergeet niet dat het menselijke denken uniek is door zijn complexiteit, nuance en ethische overwegingen.
Algehele Reflectie
De workshop bracht niet alleen de mogelijkheden van Kunstmatige Intelligentie in de filosofische praktijk naar voren, maar behandelde ook de bijbehorende uitdagingen en ethische overwegingen. Het reflectieverslag weerspiegelt de rijke ervaring van de deelnemers met KI en benadrukt het belang van een bewuste en kritische omgang met deze innovaties binnen de filosofie. Het moedigt filosofen aan om deze krachtige technologie een plaats te geven in hun voortdurende zoektocht naar diepere inzichten en vernieuwende filosofische benaderingen.
[einde tekst ChatGPT]
Epiloog: Zal Kunstmatige Intelligentie onze filosofische praktijken veranderen?
Mijn antwoord op deze vraag is zonder meer: ja! Niet alleen omdat er al veelvuldig gebruik van KI wordt gemaakt en het dus ook via bezoekers van onze praktijken invloed op de filosofische praktijk zal gaan uitoefenen. Daarnaast ligt er een schone taak voor filosofen om de ethische én existentiële aspecten van deze technologie voor het voetlicht te brengen. Ik noem enkele filosofen die zich hiermee bezighouden:
- Jos de Mul; Kunstmatig van nature; op weg naar homo sapiens 3.0
- Yuval Harari; Homo Deus; een kleine geschiedenis van de toekomst
- Maxim Februari; Doe zelf normaal, Menselijk recht in tijden van datasturing en natuurgeweld
- Peter Hershock; Buddhism and Intelligent Technology Toward a More Humane Future. Van Peter Hershock zijn YouTube-video’s te bekijken waarin hij onder meer ingaat op hoe KI de vrijheid van aandacht aantast.