Workshop Socratisch beslissen

Timon Meynen, Socratische landdag VFP, Leusden, 15 oktober 2022

 

Zaterdag 15 oktober vond bij de ISVW in Leusden de door de VFP georganiseerde Socratische Landdag plaats. Een van de workshops waaraan ik deelnam had de intrigerende titel “socratisch beslissen”. Timon Meynen leidde de workshop.

In zijn inleiding noemde Timon het een ‘experiment’ om te onderzoeken of het socratisch (groeps-)gesprek ook geschikt is om verantwoorde beslissingen te nemen die in de toekomst liggen.

In het traditionele socratisch gesprek dient het onderzoek om de gezamenlijke wijsheid te ontdekken naar aanleiding van een ervaring van een van de deelnemers die al achter de rug is en afgerond moet zijn. Een socratisch groepsgesprek is geen adviesgesprek. Er bleek een zorg te bestaan dat het door de slag naar een beslissing in de toekomst wel een adviesgesprek zou kunnen worden. Ik was daar niet zo bang voor en zal hier straks op terugkomen.

Timon gaf in zijn inleiding aan dat net als in het klassieke gesprek een algemene uitgangsvraag vastgesteld moest worden, met een ethische dimensie. Het format zou kunnen zijn: ‘wat moet ik/je/men doen?’ (in de gegeven context). Nog wat klassieke voorwaarden zijn dat de vraag door louter denken te beantwoorden moet zijn en dat er een waarde in het geding is.

Timon meende dat in een gesprek van slechts anderhalf uur de voorkeur zou liggen bij een vraag over een binaire beslissing: A of niet-A, of A of B. Belangrijk is om de vraag heel precies te formuleren en te dateren.

Hij bracht een stappenplan in en na wat vragen om verheldering van de uitgangspositie en de stappen gingen we aan de slag met het zoeken van een startvraag.

Na inventarisatie van de kwesties die deelnemers inbrachten kozen we voor de vraag van iemand die zich afvroeg of vervroegd met pensioen gaan een goed idee zou zijn.

De vraag werd: ‘Ga ik wel of niet met vervroegd pensioen in 2024?’

Opnieuw zoals gebruikelijk bij het klassieke gesprek gaf de inbrenger een toelichting op het verhaal van de vraag en zoomden we in op de essentie die er in het vraagstuk te vinden was.

Hierna konden de andere deelnemers op de kwestie ingaan door feitelijke vragen te stellen, om zo het beeld zoveel mogelijk te verhelderen.

Vervolgens kwamen vragen langs als ‘wat zegt mijn intuïtie’, ‘wie moet de beslissing nemen’, ‘wie zijn de betrokkenen’ en ‘welke informatie is nog nodig’.

Uitgebreider reflecteerden we op de waarden die in het geding zijn en wat die betekenen voor het beslissingsproces.

Dit alles leidde tot een gezamenlijk onderzoek van de argumenten die een rol spelen in het vaststellen van de keuze voor een van beide opties en van de afweging van hun gewicht hierin.

We sloten het denkproces af met het bespreken van de uiteindelijke beslissing en het gevoel dat resteerde. De focus lag daarbij op de vraag of de beslissing nu voldoende te verantwoorden was en of er voldoende recht werd gedaan aan alle gedachten en gevoelens die meegewogen zijn.

In de terugblik op het proces bleek dat de deelnemers ingenomen waren met dit experiment en genoeg aanknopingspunten zagen om er verder mee aan de slag te gaan.

Dat laatste geldt zeker voor mij. Vaak genoeg heb ik tijdens sessies met socratische groepsgesprekken, maar vooral ook na afloop, de vraag gekregen of het niet waardevol zou zijn om een kwestie die een antwoord vraagt op een beslissing die zich in de toekomst voordoet op socratische wijze te onderzoeken. Deze bewerking van het moreel beraad, gecombineerd met de werkwijze van het socratisch groepsgesprek, leent zich daar denk ik uitstekend voor.

 

Wat betreft de zorg dat er te veel sprake zou zijn van een adviesgesprek nog het volgende.

De socratische gesprekshouding, het opschorten van meningen en oordelen en het ontdekken van de gezamenlijke wijsheid, waarborgen naar mijn idee in meer dan voldoende mate dat dit geen ‘gewoon’ adviesgesprek is, maar een waardevol gezamenlijk onderzoek.

Overigens heb ik de ervaring dat de verplaatsing in het denken, voelen en doen van de inbrenger van een vraagstuk in een klassiek socratisch gesprek voor alle deelnemers tot nieuwe inzichten leidt, juist omdat het over nieuw denken gaat. De nieuwe inzichten verrijken en verdiepen handelingsmogelijkheden, vergelijkbaar met het resultaat van deze werkwijze zoals door Timon ingebracht.

Ten slotte gaat mijn hartelijke dank uit naar Timon voor het initiëren van deze inspirerende workshop, die hij bovendien afrondde met het uitdelen van het mooie boekwerkje “Wijsheid of dwaasheid”, met tekeningen en schilderijen van Marcus van der Grinten en teksten van hemzelf.

Een erg aardige geste.

Hans Vonk

www.praktischfiloferen.nl